Musica Antiqua

Geplaatst op zondag 19 februari 2017 @ 11:57 , 379 keer bekeken

Dit programma combineert Grieks-Byzantijnse gezangen met de levende muzikale tradities van de Christelijke levant, aan de hand van zes motetten in Italiaans-Franse stijl. Die motetten werden naar alle waarschijnlijkheid in de periode 1415-1420 gecomponeerd op Cyprus. Ze zijn ons overgeleverd in een spectaculair luxemanuscript dat nu wordt bewaard in de Biblioteca Nazionale Universitaria in Turijn (Ms. J.II.9). Dit manuscript werd rond 1435 in Italië samengesteld voor de familie Avogadro uit Brescia.

De Avogadro’s waren een dominante clan in Brescia in de jaren 1420 en ’30, toen er hevig om de stad werd gevochten door de twee grootmachten Venetië en Milaan. Pietro Avogadro (ca. 1385-1473), de patriarch van de familie, opende in 1426 de stadspoorten voor de Venetianen, waardoor hij talloze levens redde. Hij verdedigde de stad nogmaals tegen de Milanezen in 1438, wat hem en zijn nazaten het patriciaat van La Serenissima opleverde.

Rond 1453 moet Pietro Avogadro, op dat moment rond de vijftig jaar, zijn gaan nadenken over zijn erfenis, en hij besloot waarschijnlijk om een familiekapel te stichten. Hij was een buitengewone man en zocht dan ook buitengewone muziek uit voor zijn stichting. Hij vond dat exclusieve repertoire in de koninklijke kapel van Cyprus, dat in het bezit was van de Franse kroon.

Jean Hanelle, de NoordFranse kapelmeester van de Lusignans, was zojuist naar Europa teruggekeerd met Anne, de Cypriotische koninklijke prinses. In 1434 trouwde ze met Louis, de jonge erfgenaam van de hertog van Savoy - het huwelijksfeest was zo spectaculair dat heel Europa het erover had. Kort daarna moet Hanelle de prachtige codex voor Avogadro hebben samengesteld, waarvan u een selectie hoort op deze CD.

De motetten uit codex J.II.9 combineren stilistische elementen uit de jaren 1410, toen Hanelle net vanuit Cambrai naar Cyprus was verhuisd, met eigenschappen die typisch zijn voor de Italiaanse muziek uit de jaren 1420- 1440, en die mogelijk door Hanelle nog zijn aangepast om tegemoet te komen aan de wensen van Avogadro. Veel motetten zijn bestemd voor de viering van Advent en Kerstmis. Ze zijn gecomponeerd op prachtig compacte, neo-Latijnse poëzie (mogelijks ook van de hand van Hanelle), waarbij twee teksten tegelijkertijd worden gezongen in de bovenstemmen, wat typisch is voor het genre. Aan de andere kant hebben de gezangen teksten in het Grieks, Arabisch en Syrisch (een moderne variant op het door Jezus gesproken Aramees).

Grieks-Byzantijnse orthodoxe christenen waren in de vroege vijftiende eeuw in de meerderheid op Cyprus; rooms-katholieken waren er een minderheid maar bezaten wel al het land en alle macht. Kleine groepen van andere christelijke groepen zoals de Maronieten waren waarschijnlijk ook op Cyprus vertegenwoordigd, net zoals ze allicht in Venetië aanwezig waren. De onderlinge relaties van deze groepen waren verre van eenvoudig, en hun liturgieën bleven voor het grootste deel gescheiden, ondanks pogingen in die tijd om oosterse en westerse kerken te herenigen. Dit programma biedt een afspiegeling van de Cypriotische muzikale cultuur in de eerste decennia na 1400.

Graindelavoix
Graindelavoix werd in 1999 opgericht door kunstenaar en onderzoeker Björn Schmelzer. Het ensemble heeft inmiddels een goede naam opgebouwd met een aantal bijzondere muzikale projecten. De musici van graindelavoix verdiepen zich in oude muziek en onbekend repertoire. Tegelijkertijd onderzoekt de groep de mogelijkheden van de menselijke stem. Graindelavoix voegt met dit Cypriotische kerstoratorium van Jean Hanelle weer een bijzonder project aan zijn avontuurlijke repertoire toe.