Musica Antiqua

Geplaatst op zaterdag 10 november 2012 @ 19:39 , 1702 keer bekeken

In een kasteel benoorden München stelde operadiva Cecilia Bartoli haar nieuwe cd Mission voor, en crimischrijfster Donna Leon de bijbehorende roman Hemelse Juwelen. We werden er ontvangen voor een exclusief dubbelgesprek over de mysterieuze barokcomponist Agostino Steffani, gorillakostuums en verveelde harpisten.

De 46-jarige Cecilia Bartoli is een superster, een wereldvedette. Getuige ook deze albumvoorstelling in Schloss Schleissheim, een prachtig paleizencomplex uit de barok, met champagnereceptie, sterrenmenu én vuurwerk in de tuin achteraf. Er werd met andere woorden nog eens ouderwets glamoureus uitgepakt - en dat is een zeldzaamheid geworden in de almaar krimpende muziekwereld. Beschouw het maar als een keihard bewijs dat de muziek van de Romeinse mezzosopraan wél nog verkoopt.

In dat wonderbaarlijke decor kregen we in avant-première een glimp uit Mission te horen. Bartoli liet zich daarbij, net als op de plaat, flankeren door het Zwitserse ensemble I Barocchisti onder leiding van dirigent Diego Fasolis. Het miniconcert doet ons alleen maar reikhalzend uitkijken naar haar passage in de Brusselse Bozar op 18 november.

Mission is ook het bewijs dat Cecilia Bartoli, ondanks haar status van million seller, geen platgetreden paden bewandelt. Eerder herontdekte en herwerkte ze obscure en/of vergeten composities van Mozart, Salieri en Vivaldi. Nu waagt ze zich aan de frivole en ook wel intieme kamerduetten van Agostino Steffani (1654-1728), een Italiaanse componist annex priester annex diplomaat uit de vroege barok die een beetje tussen de plooien van de muziekgeschiedenis is gevallen, maar die blijkbaar wél een grote invloed heeft gehad op onder meer Bach en Händel.

Omdat La Bartoli niet alleen gefascineerd raakte door 's mans composities maar ook door zijn latere politieke en religieuze avonturen, schakelde ze de Amerikaans-Venetiaanse misdaadschrijfster en operaliefhebster Donna Leon in - ook al zo'n million seller, die wereldfaam vergaarde met haar in Venetië gesitueerde crimireeks rond commissario Guido Brunetti. In de novelle Hemelse Juwelen, die simultaan met Cecilia Bartoli's nieuwe cd wordt uitgegeven, vertelt Leon het mysterieuze levensverhaal van Agostino Steffani, door de ogen van de jonge musicologe Caterina Pellegrini.

Aan deze samenwerking gaat een langdurige vriendschap vooraf. Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?

Donna Leon: Ik heb Cecilia een hele tijd geleden geïnterviewd, en dat was meteen een heel spontaan gesprek. Later heb ik haar meermaals aan het werk gezien in het operahuis van Zürich, waar ik kind aan huis ben. We babbelden met elkaar in de kantine, over het vreselijke eten en de al even verschrikkelijke koffie. En over de goeie muziek, natuurlijk.

Cecilia Bartoli: Donna heeft mij in Zürich zien debuteren als Cleopatra, in een moderne herwerking van Händels opera Giulio Cesare in Egitto. We zijn allebei verzot op Händel.

Kriebelde het al langer om eens iets samen te doen?

Bartoli: Ja, maar je kunt zoiets niet op voorhand plannen.

Leon: Je hebt een motief nodig, een vonk.

Bartoli: Die vonk sloeg over toen ik de muziek van Agostino Steffani hoorde. Dat was liefde op het eerste gezicht. Dolenthousiast belde ik Donna op en zei: 'Ik heb een componist ontdekt die klinkt als Händel!' 'Onmogelijk', was haar eerste reactie. (lacht) Onze interesse voor Steffani werd in de eerste plaats gewekt door zijn muziek, maar daarnaast bleek hij ook een dubieuze religieuze en politieke figuur te zijn. Aanleiding genoeg voor mij om Donna te vragen of ze mee wilde uitzoeken wie die mysterieuze man precies was.

Leon: 'Bedoel je dat ik iets moet schrijven voor het cd-boekje?' vroeg ik haar. 'Nee', antwoordde ze. Waarop ik: 'Aha, een kortverhaal!' 'Nee.' Uiteindelijk is Hemelse Juwelen een volwaardige roman van 300 bladzijden geworden, precies zoals Cecilia het heeft gewild. (lacht)

Daar kwam ongetwijfeld een berg research bij kijken. Deden jullie dat samen?

Leon: (wijst naar Bartoli) Wat dat betreft, verdienen Cecilia en haar manager Markus Wyler alle krediet.

Bartoli: We zijn de partituren van Steffani gaan opzoeken in de stadsbibliotheken van München, Wenen en Londen. En tijdens de voorbereidingen van Mission heb ik bijvoorbeeld ook de Theatinerkirche in München bezocht, een indrukwekkend staaltje typisch Italiaanse hoogbarok. Het bleek trouwens de vaste bidplaats te zijn voor de Italiaanse artiesten van de zeventiende eeuw. Je merkt het, op mijn missies ontdek ik altijd weer nieuwe dingen. Dat houdt het spannend.

Leon: Als ik de draad even kwijt was, kon ik bij Cecilia terecht voor de historische kadering. Dat gaf me een heel comfortabel gevoel. 'Sophie Charlotte, was dat nu de nicht van de neef van de zus van de koning van Engeland?' vroeg ik haar eens. 'Nee, zij was de schoonzus van de vrouw van de koning, en deze vrouw was bovendien de nicht van die koning', antwoordde Cecilia dan heel accuraat. (lacht)

Mevrouw Bartoli, u neemt voor het eerst in uw carrière een componist uit de vroege barokperiode onderhanden - en dan nog een vrij onbekend figuur. Was Mission moeilijker om te maken dan uw vorige albums?

Bartoli: Met dit project wilde ik in de eerste plaats bewijzen wat voor een geniale componist Agostino Steffani was - iets wat ik in het geval van Vivaldi of Salieri natuurlijk niet hoefde te doen. Dat brengt wel wat verantwoordelijkheid mee, hè. Het moeilijkste was om in tachtig minuten zoveel mo-gelijk dimensies van Steffani's muziek te vatten. De man heeft zestien opera's gecomponeerd - die helaas niet allemaal terug te vinden zijn - en een karrenvracht aan kamerduetten. Hij heeft in Italië, Duitsland en Frankrijk gewoond. Dat zit allemaal verweven in zijn muziek. Zo zijn de uitbundige, heroïsche trompetaria's typische barokcomposities, die doen denken aan Händel. De intiemere, door luiten aangestuurde aria's leunen dan weer eerder aan bij de renaissancemuziek van Monteverdi. Hij was, kortom, een heel veelzijdige componist, die volgens mij nooit de waardering heeft gekregen die hij verdient. Ik beschouw het als mijn missie om daar verandering in te brengen.

Hoe slaat u de brug van die enorme research naar de studio en naar het podium?

Bartoli: Dat zijn twee verschillende dingen. Optreden is zoals pingpongen: je geeft en krijgt energie, en je creëert een bepaalde sfeer. In de studio moet je meer teren op je verbeelding, om diezelfde sfeer zo goed mogelijk te benaderen op cd. Heel moeilijk.

Leon: Dat doet me denken aan het psychologische experiment van de onzichtbare gorilla. Ken je dat?

Bartoli: Nee.

Leon: Het is een filmpje waarin twee basketbalteams - één in witte uitrusting, één in zwarte - de bal rondspelen, waarbij je als kijker moet tellen hoe vaak de spelers van de witte ploeg de bal naar elkaar gooien. Ondertussen loopt er iemand in een gorillakostuum door het beeld, maar die wordt door de helft van de kijkers niet opgemerkt. Het is een voorbeeld van selectieve aandacht. In zekere zin speel jij de gorilla in de studio, niet?

Bartoli: Precies! Met mijn stem en mijn teksten probeer ik ervoor te zorgen dat de luisteraar mij, weliswaar zonder beeld, tóch kan zien.

Moeten we naar de plaat luisteren terwijl we het boek lezen? 

Leon: Never!