Musica Antiqua

Geplaatst op donderdag 02 mei 2002 @ 10:36 , 827 keer bekeken

Currende herontdekt religieuze motetten van de Vlaamse polyfonist Philippus de Monte. Nooit eerder werd een cd integraal gewijd aan de religieuze motetkunst van Philippus de Monte (1521-1603). Op een nieuwe cd van Eufoda maakt Erik van Nevel voor het eerst een selectie van achttien vijf- tot twaalfstemmige composities uit het rijke geestelijke oeuvre van deze vooraanstaande Vlaamse renaissancecomponist. De veertien zangers van de Capella Currende, de eigen solisten van het Currende Consort en de instrumentalisten (renaissanceviool, violone, 3 viola's da gamba en orgel), onder leiding van Erik van Nevel, staan borg voor een uitvoering van het hoogste niveau.

Habsburgers

De trouwste beschermers van de Vlaamse polyfone muziek in de 16de eeuw waren ongetwijfeld de Habsburgers. Zowel de Oostenrijkse als de Spaanse tak rekruteerden bij voorkeur hun kapelmeesters en zangers in de Nederlanden. Karel V en Filips II hielden er een capilla flamenca, een Vlaamse muziekkapel, op na. De keizers van de Oostenrijkse tak, vanaf Ferdinand I, die in 1556 zijn broer Karel V opvolgde, tot aan Matthias II, die in 1612 de troon besteeg, gaven exclusief de voorkeur aan Zuid-Nederlanders om hun hofkapellen te leiden. Hun residentieplaatsen waren Wenen en later Praag. Met de hofkapel van keizer Maximiliaan I werd het fundament gelegd voor een volle eeuw van Vlaamse hegemonie aan de Habsburgse hoven in het Duitse taalgebied.

Rijke carrière

Philippus de Monte werd in 1521, het sterfjaar van Josquin des Prez, in Mechelen geboren. Tussen 1530 en 1540 kreeg hij wellicht een opleiding als koorknaap aan de Sint-Romboutskathedraal in zijn geboortestad. Na omzwervingen in Napels, Rome en Engeland volgde De Monte in 1568 Jacobus Vaet op als kapelmeester aan het hof van Maximiliaan II in Wenen. De Monte bleef 35 jaar in dienst van het hof, eerst als kapelmeester van keizer Maximiliaan II en later van Rudolf II in Praag. De Monte overleed in 1603.

Uitzonderlijke productie

Centraal in het omvangrijke oeuvre van De Monte staat het Italiaanse madrigaal. Hij componeerde meer dan duizend madrigalen op wereldlijke en 140 op geestelijke teksten. Als leider van de hofkapel in Praag werd van De Monte uiteraard ook Latijnse religieuze muziek verwacht: hij schreef een veertigtal missen en ongeveer 250 motetten. De motetten werden uitgegeven in een tiental bundels, die verschenen tussen 1572 en 1600. Een aantal ervan zijn verloren gegaan of slechts gedeeltelijk bewaard gebleven. De meeste bundels zijn voorzien van een opdracht aan een hoge personaliteit, onder meer aan zijn broodheer Maximiliaan II, de Franse koning Karel IX, kardinaal Flavius Orsino en Martin Medek, de bisschop van Praag.

Motet

In het Duitse taalgebied stond het motet vanaf Heinrich Isaac en Josquin des Prez hoog aangeschreven. Voor de liturgie bleef er uiteraard vraag naar miscomposities en andere strikt functionele werken (zoals Magnificats), maar het vrij gecomponeerde motet, in de lijn van Clemens non Papa en Orlandus Lassus, was toch het genre bij uitstek van de religieuze compositie. Net als ten tijde van de Bourgondische hertogen was de meerstemmigheid een vanzelfsprekendheid aan de Habsburgse hoven, zowel in een profane als in een geestelijke context.

Rijp en doordacht

Een opvallend kenmerk van de motetkunst van Philippus De Monte is haar beheerste expressiviteit. Zijn muziek klinkt veeleer introvert, zonder de exuberante tekstexpressieve effecten die typisch waren voor het Italiaanse madrigaal, en die onder meer nadrukkelijk aanwezig zijn in de motetten van Orlandus Lassus. De religieuze muziek van De Monte staat vooral in het teken van een voorbeeldige declamatie en een bescheiden, maar efficiënte tekstuitdrukking. De Montes eerste bundel motetten verscheen pas toen de componist 51 jaar oud was. Zijn motetkunst van De Monte klinkt daardoor meteen rijp en doordacht en hij kon heel zijn ervaring als componist van madrigalen in de waagschaal stellen. Net als vele van zijn tijdgenoten prefereerde hij psalmteksten. Elders koos hij voor teksten uit de andere oudtestamentische boeken of uit het Nieuwe Testament.

Topensemble

Currende behoort vandaag tot de topensembles in de wereld van de oude muziek. Het ensemble legt zich zowel toe op de uitvoering van 16de-eeuwse polyfonie als op het vocale repertoire van de barok en de klassiek. De aandacht voor een doordachte uitvoeringspraktijk en een overtuigende voordracht van tekst en muziek zijn het handelsmerk van dit ensemble. Erik van Nevel zet zich bovendien gedreven in voor de promotie van de (minder bekende) muziek van de Vlaamse polyfonisten. Voor Eufoda stelde Erik van Nevel de gewaardeerde, tiendelige cd-reeks De Vlaamse polyfonie samen. Met Currende realiseerde Eufoda de voorbije jaren verscheidene opgemerkte cd's. Erik van Nevel verraste telkens met originele en gedurfde programma's: passiemuziek van Vlaamse 16de-eeuwse polyfonisten, profane motetten van Orlandus Lassus, motetten van Johannes Le Febure en Luca Marenzio, passiecantaten van Dietrich Buxtehude, muziek van de 18de-eeuwse Brusselse kapelmeesters, profane muziek van Hans Leo Hassler...

Currende

Capella Currende

De Capella Currende werd in 1974 door Erik van Nevel opgericht en is samengesteld uit een zorgvuldige selectie van uitstekende koristen. De zangstijl van Currende is herkenbaar aan zijn diepgaande uitvoeringspraktijk en vooral aan zijn levendige voordracht, zowel van 16de-eeuwse polyfonie als van het barokke en klassieke repertoire. Buiten de speciale affiniteit met de grillige 17de eeuw, maken Erik van Nevel en zijn ensemble er een punt van om het fantastische, maar helaas te weinig bekende patrimonium van de Vlaamse polyfonisten te promoten. Door een interessante en originele programmering weet het ensemble deze 'oude muziek' nieuw leven in te blazen. Het ensemble realiseerde talrijke opnamen voor de VRT, de NOS, WDR, France Musique en maakte opnamen tijdens concertreizen in Italië, Duitsland, Japan, Zweden, Nederland, Frankrijk, Italië, Israël, Spanje en Portugal.

Ook andere orkesten deden regelmatig beroep op het koor: Anima Aeterna o.l.v. Jos van Immerseel, La Petite Bande o.l.v. Sigiswald Kuijken, Concerto Köln o.l.v. René Jacobs, Concerto '91 Amsterdam, en Il Giardino Armonico o.l.v. Giovanni Antonini. Currende heeft een zeer uitgebreide discografie.

Op het label Accent werden opnamen gerealiseerd met o.m. muziek van Orlandus Lassus, Peter Philips, oratoria van Giuseppe Carissimi, motetten van Heinrich Schütz, groots koorwerk van Domenico Scarlatti, de meesterlijke Musica religiosa van Giaches de Wert en muziek van Giovanni Gabrieli, Adriaan Willaert en Jõan Cererols.

Bij Eufoda verschenen opnames met werk van Dietrich Buxtehude, Hans Leo Hassler, Luca Marenzio en van Vlaamse polyfonisten, onder wie Orlandus Lassus, Clemens non Papa, Thomas Crequillon, Jacob Arcadelt, Giaches de Wert, Philippe Rogier en Johannes Le Fébure. Currende nam ook een cd op met muziek van de achttiende-eeuwse Brusselse kapelmeesters Charles-Joseph van Helmont, Pietro Antonio Fiocco en Pierre-Hercule Bréhy.

Currende Consort

Het Currende Consort bestaat uit vier tot acht solozangers. Het wordt, afhankelijk van het programma en de stilistische noden, aangevuld door een uitgebreide continuogroep of een renaissance-instrumentarium. Op het programma van het Currende Consort staat in hoofdzaak de profane literatuur uit de 16de eeuw. Concerto Currende Concerto Currende is de naam van het eigen barokorkest. In combinatie met het koor werden projecten gerealiseerd met muziek uit de barokke en de klassieke periode. In opdracht van VRT-Radio 3 verzorgde Currende een concert met 17de-eeuwse operafragmenten. In het kader van het Mozartjaar 1991 werd voor het Festival van Vlaanderen een volledig programma gewijd aan het religieuze werk van Wolfgang Amadeus Mozart. Hun uitvoering van het Requiem werd live uitgezonden op radio en televisie. Samen met het koor oogstte Concerto Currende succes tijdens het Festival van Vlaanderen, afdeling Brugge, met de uitmuntende Chandos Anthems van George Frideric Handel. Currende droeg vanaf 1994 de titel van Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen. In 1999 was Currende Festivalster van het Festival van Vlaanderen.

Erik van Nevel

Erik van Nevel studeerde instrumentale en vocale disciplines aan het Lemmensinstituut te Leuven en aan de Koninklijke Conservatoria te Brussel en Antwerpen. Nadien volgde hij specialisatiecursussen in Groot-Brittannië, Duitsland en Nederland. Hij is stichter-dirigent van Currende. Van 1983 tot 2000 was hij kapelmeester van de Brusselse kathedraal, waar hij de Capella Sancti Michaelis heeft opgericht. Zowel met Currende als met het Brusselse kathedraalkoor realiseerde hij verschillende cd-opnamen die door de internationale muziekpers zeer positief werden onthaald, met werk van o.m. Orlandus Lassus, Clemens non Papa, Thomas Crequillon, Jacob Arcadelt, Giaches de Wert, Philippe Rogier, Johannes Le Fébure, Giuseppe Carissimi, Peter Philips, Heinrich Schütz, Girolamo Frescobaldi, Domenico Scarlatti, de familie Bach, Dietrich Buxtehude, Hans Leo Hassler, Luca Marenzio en vele anderen.

Met de Capella Sancti Michaelis nam hij voor Eufoda De Vlaamse Polyfonie op, een reeks van tien cd's met een ruim geografisch overzicht van de Nederlandse polyfone muziek (Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen). Van 1980 tot 1985 was Erik van Nevel assistent-dirgent van het toenmalige BRT-Radiokoor.

Erik van Nevel doceert koordirectie, kamermuziek en oude muziekpraktijk aan het Lemmensinstituut te Leuven. Jaarlijks geeft hij stages en cursussen voor koor- en ensemblezangers, alsook voor dirigenten. Zowel algemene koor- en dirigeertechniek als de meer specifieke uitvoeringspraktijk komen daar aan bod. Zo was hij al te gast in Nederland, Spanje, Israël, Zweden, Malta, Slovenië en Frankrijk.

Praktische gegevens

Philippus De Monte, Laudate Dominum. Currende, Erik Van Nevel. Eufoda 1306. Met informatief inlegboekje (32 p.) met vertalingen van de gezongen teksten.Richthandelsprijs: 19,95 euro.