Geplaatst op zondag 01 februari 2004 @ 21:25 , 895 keer bekeken
HILDEGARD VON BINGEN
SPONSA REGIS
La Victoire de la Vierge dans l'ouvre de Hildegard von Bingen
La Reverdie
Label : Arcana
Inhoudstafel:
1. Symphonia virginum: O dulcissime amator
2. Hodie aperuit nobis clausa porta (Antiphona)
3. De Sancta Maria: O splendidissima gemma (Antiphona)
4. Affluens deliciis David Regis filia (Sequentia)
5. De Sancta Maria: Ave Maria auctrix vitae / O dulcissima/Gloria (Responsorium)
6. Nunc gaudeant materna viscera (Antiphona)
7. O frondens virga (Antiphona). Psalmus XLIV (Carmen nuptiale de Regis Messie)
8. Cum erubuerint infelices (Antiphona)
9. Audi chorum organicum (Sequentia)
10. Lectio I (Apocalypsis, XXII, 1-6, 13-17)
11. O tu suavissima virga/Nam in mystico mysterio/Gloria (Responsorium)
12. O virga ac diadema purpure Regis (Sequentia)
13. Lectio II (Scivias, III, 8)
La Reverdie:
- Claudia Caffagni, zang, psalterion
- Livia Caffagni, zang, fluit, orgel
- Elisabetta de' Mircovich, zang, vielle, orgel
- Ella de' Mircovich, zang, harp, orgel
- Elena Bertuzzi, zang, symphonia, klokken
- in samenwerking met het meisjeskoor «I Piccoli Cantori Di San Bortolo» onder leiding van Roberto Spremulli.
Hildegard von Bingen (1098-1179) was moeder-overste van een benedictijnenklooster in Rupertsberg (Duitsland). Veel van haar muziek is dan ook bedoeld als liturgisch gezang voor in dit klooster. Hildegard is de geschiedenis in gegaan als mystica en de daaraan verbonden religieuze en politieke activiteiten. Die activiteiten waren het gevolg van het feit dat de visioenen die Hildegard had uitkwamen. Daardoor vroegen vele mensen, waaronder hoogwaardigheidsbekleders, haar om advies. De visioenen vormen de basis van haar liederen. Haar muzikale en poëtische talenten zijn van het begin af aan al geprezen. In de vijftiende eeuw is Hildegard von Bingen heilig verklaard. Haar feestdag valt op 17 september. Al in haar jeugd zag ze visioenen. Pas vanaf 1140 durfde zij ze, met behulp van de monnik Volmar, op te schrijven. Het duurde tien jaar voor haar eerste werk 'Scivas' af was. Hierna volgden 'Liber vite meritorum' (1158-1163) en 'Liber divinorum operum' (1163-1170). Deze drie boeken vormen samen een trilogie van apocalyptische, profetische en symbolische visioenen. Haar profetische aanleg en wonderlijke visioenen bezorgden haar faam. Ze correspondeerde met pausen, keizers, koningen, aartsbisschoppen en andere machthebbers in alle soorten en maten. Allemaal wilden ze adviezen en commentaar van het 'Orakel'. Het feit dat ze zo bijzonder oud is geworden heeft waarschijnlijk geholpen bij de mythevorming. Eenentachtig was zeker in de Middeleeuwen nog meer dan hoog-bejaard. Haar twee werken over de geschiedenis van de natuur ('Physica') en medicijnen ('Cause et cure') dateren uit de periode 1150-1160. De poëtische taal die Hildegard gebruikt zit vol ongewone lyriek uit het middeleeuwse Europa. Aan de ene kant is ze zich bewust van de fantasie die in de mystiek zit, aan de andere kant is ze bekend met de traditionele symboliek van de kerkvaders. Zo kan het zijn dat de ene keer Maria de genezer is van Eva's schuldgevoel (volgens een bepaalde bijbel-interpretatie) en een andere keer wordt Maria geportretteerd als de nevel waarin Christus de zon laat opkomen. Haar gebruik van metaforen en realiteit lopen door elkaar. Door haar gebruik van dichterlijke vrijheden heeft ze de grenzen van de taal van de poëzie weten te verleggen. Toch blijft ze de religieuze gewoonten trouw, want ze schrijft in het Latijn, de taal van de kerk. In het klooster en andere kerkelijke instanties was Latijn de voertaal en hoewel ze die taal niet goed machtig was heeft ze met behulp van medebroeders de meest mooie teksten geschreven. Het zou niet vreemd zijn geweest, als ze haar visioenen in het Duits geschreven had, de taal die Hildegard von Bingen het meest eigen was.
Hildegard von Bingen leefde juist enkele eeuwen voor de tijd van de grote Duitse "Minnesänger" met de eerste composities van Tristan und Isolde, Parzival, Niebelungenlied en andere bekende épische gedichten en liefdesliederen.
Hildegard kiest daarentegen voor meer religieuze figuren; hoewel ze betrokken was in het culturele, sociale en politieke leven van haar tijd - ze was immers terzelfdertijd dichteres, componiste, diplomate, naturaliste, observatrice van haar tijd - voert ze eerder het leven van een mystieke abdis, onderworpen aan goddelijke visoenen die ze reeds sedert haar kindertijd heeft. Deze zogezegde visoenen werden, op bevel van de toenmalige aartsbisschop, opgeschreven door een monnik, wat tot op heden voor ons een onschatbare getuigenis is van de Middeleeuwse geest.
Naast haar religieuze activiteiten, hield Hildegard zich ook bezig met medicijnen, wetenschappen (geen magie of alchemie maar wat in die tijd als exacte wetenschap doorgaat) en - last but not least - muziekcompositie wat via deze CD wordt geïllustreerd door de instrumentale en vocale stukken opgedragen aan de cultus van de Heilige Maria, welke werkelijk als fascinerende voorbeelden van de muziek van de 12de eeuw mogen worden beschouwd.
Over Hildegard van Bingen en haar muziek is reeds veel geschreven. Maar laten we niet vergeten dat Hildegard boven alles een vrouw was, waarvan het intieme leven - althans volgens de geschriften die ze ons heeft nagelaten - tergelijkertijd "episch en tragisch" was. We moeten ons dus niet verbazen dat die psychologisch-patologische ziel ons ook doen roepen - zoals Volmar, haar secretaris deed bij het horen van haar gezangen - "Ô wat een melodieuze stem, nog nooit voorheen gehoord !". En dit blijft tot op heden zo: de muziek van Hildegard maakt ons stil en is voor ons zo "anders" dat we ze niet volledig kunnen begrijpen; we kennen enkel "meevoelen" met deze getormenteerde ziel.
La Reverdie heeft zich gebaseerd op de twee versies van het werk "Symphonia Harmonie Celestium Revelationum" (Symfonie van harmonie van hemelse openbaringen) uit 1150. Het is een collectie van haar gedichten die ze op muziek heeft gezet. Eenstemmige melodieën in een vroeg-Duits neumenschrift (d.i. notenschrift). De collectie bevat ongeveer zestig liederen: antifonen, responsorie, sequensen en hymnen. Samen vormen ze een liturgische cyclus: liederen van verscheidene genres voor vele feesten gedurende het kerkelijk jaar. Het zijn gedichten die ook in haar tweede dichtbundel voorkomen. Ze zette de teksten op muziek omdat muziek (hiermee wordt in de Middeleeuwen zang mee bedoeld) als de hoogste vorm van de Schepper eren/loven werd beschouwd. In Duitsland ten tijde van Hildegard von Bingen was de kerk de enige instantie die muziek serieus nam. Dat de hoven, zoals in de rest van Europa zich ook bezighielden met de kunsten, kwam in Duitsland haast niet voor. De Duitse adel had het meer oog voor het veroverern van land dan voor de ontwikkeling van het rijk en de burgers van binnenuit (waarvan Cultuur een kenmerk is). Een liturgische cyclus was in de twaalfde eeuw nog een weinig voorkomende manier om liederen te bundelen. Er is maar een cyclus van deze grote omvang bekend die ouder is (een liturgische cyclus van Peter Abelard uit 1130).
De muziek van Hildegard von Bingen is goed en origineel, zeker voor een niet-geschoolde componiste. De muziek is vooral zo goed door de orginele manier waarop ze formulae (het gebruik van kleine vaste melodische patronen) gebruikt. De composities zijn opgebouwd uit een aantal formulae, die steeds weer in een andere melodische of modale gedaante terugkomen. Haar formulae zijn de muzikale raamwerken, die steeds weer in een ongekend aantal gedaanten terugkeren. Dit is voor die tijd een normale manier van componeren. Het orginele zit in het feit dat Von Bingen, niet gehinderd door conventies, een frisse manier heeft gevonden om die formulae te bewerken.
Haar muziek baadt wel in de Traditio Gregorania maar is toch speciaal. Haar muziek werd reeds in haar tijd speciaal gevonden; waarom zou de magister van (het verre) Parijs, Odon, haar anders schrijven "Het blijkt dat je een nieuwe zangstijl hebt gecomponeerd"; waarom zou vijf jaar later de abdis Sofia van Kitzingen haar schrijven, aansprekend met Moeder Wijsheid, "wie kan zich niet aangetrokken voelen van deze Hemelse Harmonie ?".
