Musica Antiqua

Uitgeverij Davidsfonds publiceerde Meerstemmigheid in beeld, een prachtboek over de rijkdom aan polyfonie in manuscripten van bij ons.

Prachttentoonstelling

Polyfonie maakt de virtuele mystiek van de engelen sonoor aanschouwelijk. In de Antwerpse kathedraal worden nog tot 22 november de prachtig verluchte muziekhandschriften uit het atelier van Petrus Alamire tentoongesteld. De koor- en liedboeken, die worden bewaard in de Koninklijke Bibliotheek van Brussel en het Stadsarchief in Mechelen, worden er in al hun pracht en praal getoond. Ze waren bestemd om meerstemmig uit te zingen in het koor van een kerk en werden rijkelijk versierd met afbeeldingen van bloemen, dieren en sierlijke kalligrafische initialen. De koorboeken worden in de O.L.V.-Kathedraal van Antwerpen visueel en auditief tot leven gebracht. Met een hoofdtelefoon kan u de wereld van de laatmiddeleeuwse meerstemmigheid of polyfonie die een universum van klank opent, beluisteren in een meer dan gepaste sfeer. Wandelend door een klank- en video-installatie van kunstenaar Rudi Knoops ervaart u het polyfoon weefsel van de muziek als geheel of als een veelheid van individuele muzikale lijnen en ziet u de musici aan het werk. Bij een magistrale tentoonstelling hoort een magistraal boek. Met voorwoorden van Prof. Dr. Herman Vanden Berghe (Voorzitter, Alamire Foundation) en Philippe Heylen (Voorzitter, AMUZ Festival van Vlaanderen Antwerpen en Schepen van de stad Antwerpen) en de Inleiding door Prof. Dr. David J. Burn (KU Leuven) en Bart Demuyt (Directeur, Alamire Foundation en AMUZ Festival van Vlaanderen Antwerpen) opent dit magistraal kijk- en leesboek.

Alamire handschriften

Een boek over zeven Alamire-manuscripten die in België bewaard worden, dat focust op zeven Habsburgs-Bourgondische manuscripten. Philip Heylen, voorzitter van AMUZ, noemt ze zeven meerstemmige verhalen. De handschriften van het Habsburgs-Bourgondische hof, of kortweg de ‘Alamire’-manuscripten, behoren zonder meer tot de indrukwekkendste en belangrijkste muziekmanuscripten uit die tijd. Dit corpus werd tussen het begin van de 16de eeuw en het jaar 1530 geproduceerd onder toezicht van Petrus Imhoff, alias Alamire (woordspeling op drie notennamen), en een oudere collega of voorganger bekend als ‘Scribent B’ aan de Habsburgs-Bourgondische hoven van Filips de Schone en Margareta van Oostenrijk in Brussel en Mechelen. De Alamire-boeken werden met miniaturen verlucht in dezelfde ateliers als de zogenaamde Gent-Brugse getijdenboeken. Het waren prestigieuze geschenken voor o.a. koningen, pausen en vorsten.

Petrus Alamire

Petrus Imhoff, alias Alamire (ca.1470-1536) stond aan het hoofd van een scriptorium of atelier met muziekscribenten en illustratoren dat ons meer dan zestig verluchte muziekmanuscripten schonk. Ze bevatten de beste meerstemmige vocale muziek of polyfonie uit de periode tussen 1480 en 1535, vervaardigd in opdracht van kerken, broederschappen, vorsten, en rijke hovelingen. De unieke manuscripten die meester-kalligraaf Petrus Alamire samen met zijn workshop creëerde, behoren tot de mooiste verluchte manuscripten van de late middeleeuwen en de vroege renaissance. Ze zijn niet alleen van kunsthistorisch belang, maar hebben ook een uitzonderlijke, muziekhistorische waarde. De koorboeken bieden immers een uniek overzicht van de muziekproductie en de rijkdom in de Lage Landen en Noord-Frankrijk. De Lage Landen waren het belangrijkste centrum voor muzikale opleiding van Europa. Vanaf het einde van het pauselijk schisma na het Concilie van Konstanz (1414-1418) tot aan het einde van de 16de eeuw domineerden musici uit de Lage Landen het muzikale leven. Deze musici tekenden voor de belangrijkste muzikale ontwikkelingen van deze periode.

Liturgische en niet-liturgische muziek

In totaal bevatten de handschriften meer dan zeshonderd werken van ongeveer zeventig toonaangevende componisten uit die tijd. De belangrijkste componist van het Habsburgse Hof, Pierre de la Rue, is het best vertegenwoordigd, gevolgd door de internationaal meest vermaarde componist uit die tijd, Josquin des Préz. Het repertoire bestaat vooral uit geestelijke muziek, zijnde composities voor het ordinarium van de mis gevolgd door andere liturgische werken en niet-liturgische religieuze composities zoals motetten.

Opgedragen aan Dirk Snellings

In dit rijkelijk in kleur geïllustreerd boek zijn de meeste van de besproken composities religieuze muziek die fungeerde binnen de christelijke liturgie. Elk hoofdstuk is gekoppeld aan een referentieopname. Zes van de zeven opnamen zijn gemaakt door Dirk Snellings, oprichter en artistiek leider van het ensemble Capilla Flamenca, aan wie dit prachtboek is opgedragen. De teksten gaan over Missen en andere composities van Matthaeus Pipelaere, Pierre de la Rue, Alexander Agricola en Antoine de Févin en zijn geschreven door Ignace Bossuyt, Emily Thelen, Honey Meconi, Stratton Bull, Fabrice Fitch en David J. Burn. De teksten zijn in het Nederlands en in het Engels, de teksten van de besproken composities zijn opgenomen met Nederlandse vertaling en aan het eind van het boek is een handige, verklarende woordenlijst en een beknopte bibliografie toegevoegd. Het boek kwam tot stand dankzij o.a. Alamire Foundation en AMUZ en door samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek van België en het Stadsarchief Mechelen.

David J. Burn
Meerstemmigheid in beeld - zeven meesterwerken uit het atelier van Petrus Alamire | Diverse auteurs
Uitgeverij Davidsfonds, in kleur geïllustreerd 255 blz. ISBN 978-90-5908-681-4

Bron: www.klassiek-centraal.be