Musica Antiqua

Van de stichtende koorleden blijft na veertig jaar zingen er alleen de onverwoestbare hoogste sopraan Dominique Verkinderen over. Zij bepaalde al die jaren de koorklank. Neem haar weg en de klank verandert grondig. Eén voor één werden de anderen door de jaren heen vervangen en met hen verdween ook zoetjesaan het oorspronkelijke geluid. Met de jaren is het koor geprofessionaliseerd, met de jaren is de klank ook klaarder geworden. Helderder, een beetje harder. Het klinkt nu meer zoals het Franse zusterkoor La Chapelle Royal.

Dat klankverschil kan natuurlijk deels ook aan het repertoire gelegen hebben. Renaissancemuziek is niet echt de core-business van het koor. Dat is en blijft Bach. Maar geregeld maakt het koor uitstappen naar ouder en jonger repertoire en daar wordt speciaal volk voor geworven. Voor elk nieuw nummer stelt Philippe Herreweghe trouwens de subtiele balans bij, door de zangers van plaats te laten veranderen. Hij gaat niet over één nacht ijs.

Het meest opvallende van het concert was natuurlijk het programma. Geen echt populair programma. Herreweghe confronteerde de niet echt bekende Giaches de Wert met de evenmin bekende missen van Claudio Monteverdi. Toch zat de Miniemenkerk vol. Manifest vol met connaisseurs. Geen gekuch, geen gewiebel op de stoelen. Diepe concentratie. Dat hielp. Want de avond was tegen de verwachtingen opgebouwd.
Wie dacht dat de heilige Barbara het onderwerp van het concert was, kwam bedrogen uit. Zo heette ten slotte de avond. En dan denk je: Herreweghe is het product van het roemruchte Barbaracollege van Gent. Misschien maken we een duik in zijn eigen verleden mee via de muziek. Maar dat was niet zo. Aanleiding was de muziek die voor de Barbarakerk in Mantua was geschreven. En meer specifiek de evolutie van prima naar seconda prattica.

Palestrina, de Wert en Montverdi waren componisten van dienst. Je kent hen wel, of juist niet. Palestrina geldt als de redder van de kerkmuziek. De man die er in slaagde om door een nieuwe manier van componeren de liturgische tekst weer in evidentie te stellen. Hij schreef niet meer zoals die oude roestige Vlamingen met hun contrapunt en polyfonie. De oude manier van schrijven. De prima prattica, de eerste manier. Palestrina vernieuwde de muziek. Dacht je. Het motet dat hij specifiek aan Barbara opdroeg was ironisch genoeg het meest conservatieve van de avond. Pure contrapunt. Ook in die tijd was het label al blijkbaar belangrijker dan het product.
De tweede was Giaches de Wert. Je hoort duidelijk Jaak in zijn naam, zijn geboortedorp zou Weert bij Bormen kunnen zijn. Niet echt flashy. Je stelt je er een conservatieve boer bij voor. En nog: niet echt één van de allergroten uit de muziekgeschiedenis. Maar ook hier: de schijn bedriegt. Hij kwam in dienst in 1565 bij de Gonzaga's in Mantua. De meest prachtlievende vorsten van hun tijd, op zoek naar de meest hippe vooruitstrevende muziek. En die leverde de Wert hen. Herreweghe bouwde de avond op als een verglijdend continuüm. Eerst het gesloten strenge Palestrinastuk. Maar dan volgde een afwisseling van de Wert en Monteverdi. Waarbij hij de expressieve grensverleggende stukken van de Wert confronteerde met de polyfonie van Monteverdi. De Wert schrijft bijna homofoon, hij experimenteert met harmonie, schrijnende schurende akkoorden ondersteunen de tekstinhoud. Een nieuwe stijl wordt geboren, de seconda parattica. De tekst wordt de belangrijkste inspiratiebron. Dat staat Herreweghe natuurlijk wel aan. Want als hij in de muziekgeschiedenis voor iets zal herdacht worden, is het wel het feit dat hij als eerste terug de tekst prioritair stelt bij de interpretatie. Wat iets betekent is essentieel. Niet hoe iets het mooist zou klinken.

En zo sloot de cirkel zich. Herreweghe die ons de geniale muziek van de vernieuwer de Wert leert kennen. De Wert die aan Monteverdi de mogelijkheden van de tekstexpressie leert kennen. En het slotmotet van Monteverdi waar in hij de stijl van de Wert op een superieure wijze overnam. De avond had iets van een pauw die gedurende een uur zijn staart ontvouwt. Langzaam verblindende pracht.

Verslaggever : Lucas Huybrechts (www.knack.be)