Blog
Geplaatst op donderdag 23 juni 2022 @ 11:40 door Calamandja , 394 keer bekeken
Gregoriaanse zang en nieuwe inzichten over zogenoemde signaaltonen binnen deze middeleeuwse muziek bij de viering van 900 jaar Utrechtse stadsrechten.
Utrecht bestaat 900 jaar. Daarom voert het Gregoriaans Koor in de stad op basis van nieuwe en revolutionaire inzichten muziek uit van de Utrechtse bisschop Radboud. Hij was de allereerste bij naam bekende componist van de Lage Landen. Al rond 900 na Christus componeerde hij een muziekstuk dat was opgedragen aan de Utrechtse beschermheilige Sint-Maarten. In de Universiteitsbibliotheek bevindt zich nog een unieke kopie van het Sint-Maartens officie uit de twaalfde eeuw. Musicologen zien het manuscript als de heilige graal van de Nederlandse muziekgeschiedenis.
De band tussen Sint-Maarten en Utrecht gaat terug tot de vroege middeleeuwen en bleef sterk door de eeuwen heen. De DocU 'Utrecht, de stad van Sint-Maarten op RTV Utrecht, gemaakt door Camiel van den Boogaard en Daniël Brüggen, laat zien dat muziek hierin een grote rol heeft gespeeld.
Grondige studie heeft de afgelopen jaren tot nieuwe inzichten geleid, die de uitvoering van Gregoriaanse muziek wel eens ingrijpend zouden kunnen veranderen. Musicoloog Leo Lousberg heeft zich in zijn promotie-onderzoek gericht op zogenoemde signaaltonen in deze middeleeuwse muziek. Hij heeft een revolutionaire theorie ontwikkeld over de functie van die bijzondere tonen. Het gaat onder andere om kwarttonen, die in de westerse muziek verloren zijn gegaan, maar die vandaag de dag nog wel te horen zijn in muziek uit het Midden-Oosten.
Volgens Lousberg werden deze kwarttonen in Gregoriaanse muziek gebruikt om de inhoud van de tekst te benadrukken: telkens als de componist ergens de nadruk op wilde leggen, gebruikte hij deze opvallende tonen. In het Westen zijn die kwarttonen eeuwenlang genegeerd, waardoor Gregoriaanse koormuziek tot nu toe vooral melodisch klonk, maar zonder dramatische accenten. Als het aan Lousberg ligt, gaat dat ingrijpend veranderen.
De Universiteit Utrecht organiseert deze zomer het festival ‘Het wonder van Sint-Maarten’, waarbij de band tussen Sint-Maarten en de burgers van de stad centraal staat. Ter ere van het 900-jarige bestaan van Utrecht zal die feestdag dit jaar uitgebreid gevierd worden. Op 3 en 4 juli zal het Sint-Maartens officie ‘live’ worden uitgevoerd in de Domkerk. Zowel het Gregoriaans Koor Utrecht, als het koor van de Kathedrale Koorschool zal eraan deelnemen. Een overzicht van alle festiviteiten in het kader van het festival is te vinden op hetwondervansintmaarten.nl.
Plaats een reactie
Je moet ingelogd zijn om een reactie te mogen plaatsen. Klik hier om in te loggen.
-
AMUZ Nieuwsflash (2 ) -
Boeken (14 )
-
Concertverslagen (16 )
-
Diapason d'or (1 )
-
Diverse nieuwsjes (26 )
-
Interviews (1 )
-
Musici (8 )
-
Oude Muziek e-zine (11 )
-
Podcasts (1 )
Reacties
Dat de kwarttonen er waren tot de de 15de eeuw lijkt mij zeer onwaarschijnlijk! Het zal hooguit gaan over de neumen tot de 11de eeuw...
Neumen zijn steeds een beetje 'mysterieus' geweest, maar er zijn al veel vier-regelige Gregoriaanse notities terug te vinden vanaf de 12de eeuw.
Dus zelfs als zouden de neumen kwarttonen vermeld hebben, dan werden die al gauw afgevoerd. Een beetje fake-news allemaal dus...
Dit is ook een leuke bedenking hierop (een artikel uit 2018!!), vanwege iemand die het boekje heeft geschreven "Dialoog in muziek. De joodse invloed op de westerse muziekgeschiedenis": https://elsvanswol.nl/tag/arabische-muziek.
Of de tonen ons liggen of niet is voor mij niet belangrijk, wel het feit dat ze er waren in de gregoriaanse gezangen tot ongeveer 1400 lees ik. Alsook het feit dat het te moeilijk was om deze tonen correct uit te voeren. Of het mooi is of niet weet ik niet daarvoor heb ik nog geen uitvoering bijgewoond. Misschien dat Graindelavoix dat soms heeft toegepast op vroegere opnames. Voor mij is het eerder een historische ontdekking dan een muzikale, want ik heb ook nog niet gehoord bij de uitvoeringen van de liederen van Hildegard van Bingen, door sommigen beschouwd als voorloper van het gregoriaans, hoewel ik soms bij het Tiburtina ensemble een 'neiging' hoor... Dus, door de moeilijkheid alleen al, zal er niet veel veranderen denk ik....
De kwarttonen zijn natuurlijk al langer bekend in de oosterse - zeg maar islamitische - oude muziek, en het is daarom niet echt verwonderlijk dat die ook voorkwamen in het gregoriaans.
Alleen: die tonen liggen ons niet! Wanneer de westerse wereld die terug zou invoeren, is dat volgens mij geen goede zaak! Het gregoriaans ligt nu al 'moeilijk' bij vele muzieklieghebbers als te eentonig en zelfs vervelend, maar wanneer je die muziek gebruikt als begeleiding voor bijvoorbeeld meditaties, is die wondermooi! Je kan je heerlijk concentreren op gelijk welk onderwerp. Voor mij is de gregoriaanse muziek zeer mooi, en dat moet zo blijven...
Marc